Z zainteresowaniem przeczytałem rozmowę Magdy Sendeckiej z Borysem Szycem na temat jego przedsięwzięcia pn. Themuba.com. Nie wszyscy pewnie wiedzą, o co chodzi, więc wyjaśniam, że jest to inicjatywa aktora, by za pomocą portalu internetowego transmitować spektakle teatralne. Pomysł został wcielony w życie w październiku ubiegłego roku od transmisji przedstawienia z Teatru STU w Krakowie. Był też pokazany monodram Ucho, gardło, nóż Krystyny Jandy, a w lutym szykuje się prezentacja na żywo Psiego serca z udziałem Borysa Szyca z Teatru Współczesnego. Kto jest ciekaw szczegółów, odsyłam do rozmowy na stronie internetowej Legalnej Kultury, którą także przedrukował e-teatr.

Inicjatywa znakomitego aktora bardzo mi się podoba, bo im więcej różnego rodzaju form udostępniania teatru, zwłaszcza widowni, która nie ma z nim kontaktu, tym lepiej. Choć oczywiście powinniśmy być świadomi, że najlepiej zrealizowana transmisja nie zastąpi bezpośredniego kontaktu ze sztuką sceniczną. W rozmowie padają jednak sformułowania, które domagają się polemiki, a na pewno sprostowania. Zarówno Szyc, jak i Magda Sendecka utyskują, że w telewizji było i jest mało rejestracji spektakli. Sendecka z przeszłości wymienia zapisy inscenizacji Swinarskiego i Kantora. Zapomina lub nie wie, że w archiwum TVP jest bardzo wiele zachowanych przedstawień np. kilkanaście wyreżyserowanych przez Jerzego Grzegorzewskiego, niewiele mniej Jerzego Jarockiego. Są telewizyjne przeniesienia spektakli m.in. Andrzeja Wajdy, Kazimierza Dejmka, Erwina Axera, Krystiana Lupy, Henryka Tomaszewskiego, Józefa Szajny, Zygmunta Hubnera, Janusza Warmińskiego, Mikołaja Grabowskiego, Gardzienic, Teatru Ósmego Dnia. Oczywiście nie ma wszystkiego, co byśmy chcieli i co powinno być zdokumentowane, ale mimo wszystko jest całkiem sporo.

To są brakujące wiadomości o historii. Wiedza obojga rozmówców o współczesności ogranicza się do tego, że sukcesem była transmisja Boskiej, ostatnio pokazano Generała Kality i Popławskiej i zaplanowany jest Chory z urojenia z Teatru im. Słowackiego. „To są jednak precedensy” – stwierdza Szyc. Nie wiem, skąd aktor ma informacje, że rzekomo tak mało się robi tych transmisji, ponieważ sprzeciwiają się temu związki zawodowe. To jakiś absurd.

Oczywiście aktor ma prawo, jak ta pliszka swój ogonek chwalić, ale ja swoim też pozwolę sobie trochę się popuszyć. Otóż od początku działalności TVP Kultura (w kwietniu minie 14 lat) zrealizowaliśmy na naszej antenie w formie transmisji lub rejestracji ponad 80 produkcji teatralnych (samych transmisji blisko 40). Były wśród nich spektakle takich reżyserów, jak Krystian Lupa (Wymazywanie), Jerzy Grzegorzewski (Sędziowie i Hamlet Stanisława Wyspiańskiego), Krzysztof Warlikowski (transmisje Poskromienia złośnicy i Kruma), Piotr Cieplak (transmisja Słomkowego kapelusza), Jan Klata (transmisja Sprawy Dantona), Anna Augustynowicz (transmisje Moralności pani Dulskiej i Ślubu), Agnieszki Glińskiej (Sztuka bez tytułu z pamiętną rolą Borysa Szyca oraz Dwoje biednych Rumunów), Radosław Rychcik (transmisja Dziadów). Pokazywaliśmy na żywo spektakle m.in. Marcina Libera, Remigiusza Brzyka, Piotra Tomaszuka, Wojciecha Kościelniaka, Michała Borczucha, Michała Zadary, Pawła Miśkiewicza, Jacka Głomba, Przemysława Wojcieszka, Jarosława Kiliana. Transmitowaliśmy i rejestrowaliśmy przedstawienia z ponad 40 teatrów dramatycznych, muzycznych, lalkowych i alternatywnych w całej Polsce. Duża część tych spektakli była powtarzana, część jest dostępna za darmo na VOD Teatru Telewizji lub w NINATECE. Jeśli czuję satysfakcję ze swojej pracy w TVP Kultura, to właśnie z powodu tych ponad 80 zachowanych przykładów współczesnego, polskiego teatru. Rzecz jasna można zawsze marudzić, że to jeszcze za mało, że brakuje tego lub tamtego. Realizując nasze produkcje mieliśmy pewnie ten sam problem, co Borys Szyc – jak pozyskać środki na nie. Większość udało się zrobić dzięki wsparciu samorządów lub specjalnym dotacjom innych instytucji kultury. Życzę oczywiście Borysowi Szycowi, żeby dociągnął w ramach swojego projektu również do 80 transmisji. Razem będziemy mieli więcej, ku zadowoleniu ludzi, którzy interesują się teatrem.

Borys Szyc snuje także marzenia o produkcji oryginalnych spektakli telewizyjnych i wymienia tu m.in. Agnieszkę Holland, która wyreżyserowałaby Króla Leara z Januszem Gajosem. Mogę powiedzieć, że to jest świetny pomysł, bo oboje artyści doskonale wiedzą, czyj i gdzie się zrodził.

A oto lista wszystkich transmitowanych i rejestrowanych przedstawień dla TVP Kultura w latach 2005-2018.

2005

1.   Made in Poland Wojcieszka. Reż. Przemysław Wojcieszek. Teatr im. Modrzejewskiej w Legnicy (transmisja)

2. Słomkowy kapelusz Labiche’a. Reż. Piotr Cieplak. Teatr Powszechny w Warszawie (transmisja)

3. Poskromienie złośnicy Szekspira. Reż. Krzysztof Warlikowski. Teatr Dramatyczny w Warszawie (transmisja)

4. Scat. Reż. Wojciech Kościelniak. Teatr Kapitol we Wrocławiu (transmisja)

2006

1. Lament Bizio. Reż. Paweł Szkotak. Teatr Polski w Poznaniu
2. Moralność Pani Dulskiej Zapolskiej. Reż. Anna Augustynowicz. Teatr Współczesny w Szczecinie (transmisja)
3. Matka Joanna od Aniołów wg Iwaszkiewicza. Reż. Marek Fiedor. Teatr im. Kochanowskiego w Opolu (transmisja)
4. Kosmos wg Gombrowicza. Reż. Jerzy Jarocki. Teatr Narodowy (koprodukcja PWA)
5. Brzeg-Opole. Reż. Joanna Drozda, Marta Ojrzyńska (transmisja)
6. Wielkie kazanie księdza Bernarda Kołakowskiego. Reż. Krzysztof Jasiński. Teatr STU w Krakowie (transmisja)

2007

1. Walka karnawału z postem. Reż. Ewa Wycichowska. Polski Teatr Tańca (transmisja)
2. Przypadek Klary Loher. Reż. Paweł Miśkiewicz. Teatr Polski we Wrocławiu (transmisja)
3. 2007: Macbeth. Reż. Grzegorz Jarzyna. TR Warszawa (koprodukcja PWA)
4. Król Roger. Reż. Mariusz Treliński. Opera Dolnośląska we Wrocławiu (koprodukcja PWA, 2 Program TVP)
5. Kartoteka Różewicza. Reż. Michał Zadara. Wrocławski Teatr Współczesny (transmisja)
6. Sędziowie Wyspiańskiego. Reż. Jerzy Grzegorzewski. Teatr Narodowy (koprodukcja PWA)
7. Krum Levina. Reż. Krzysztof Warlikowski. TR Warszawa (transmisja) (koprodukcja PWA)

2008

1. Seks, prochy i rock&roll Bogosiana. Reż. Jacek Orłowski. Teatr im. Jaracza w Łodzi (transmisja)
2. Teczki Teatru Ósmego Dnia. Reż. Mariusz Malec (koprodukcja PWA)
3. Hamlet Stanisława Wyspiańskiego. Reż. Jerzy Grzegorzewski. Teatr Narodowy (koprodukcja PWA)
4. Przygody Sindbada Żeglarza Leśmiana. Reż. Jarosław Kilian. Teatr Polski w Warszawie (transmisja)
5. Spowiedź w drewnie. Reż. Krystian Kobyłka. Opolski Teatr Lalki i Aktora
6. Wierszalin. Reportaż o końcu świata. Reż. Piotr Tomaszuk. Teatr Wierszalin. (transmisja)
7. Burza Szekspira. Reż. Krzysztof Warlikowski. TR Warszawa (koprodukcja PWA)
8. Transfer! Reż. Jan Klata. Wrocławski Teatr Współczesny (koprodukcja PWA)

2009

1. Ferdydurke wg Gombrowicza. Reż. Janusz Opryński. Teatr Provisorium-Kompania Teatr w Lublinie
2. Odpoczywanie. Reż. Paweł Passini. Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie (transmisja)
3. Opowiadania dla dzieci Singera cz.1,2. Reż. Piotr Cieplak. Teatr Narodowy
4. Rzeczpospolita Babińska. Reż. Stanisław Radwan. Stary Teatr w Krakowie
5. Bułhakow  Wojtyszki. Reż. Maciej Wojtyszko. Teatr im. Słowackiego w Krakowie
6. Sprawa Dantona Przybyszewskiej. Reż. Jan Klata. Teatr Polski we Wrocławiu (transmisja)
7. Szczęśliwe dni Becketta. Reż. Antoni Libera. Teatr Dramatyczny w Warszawie (koprodukcja NiNA)

2010

1. ID. Reż. Marcin Liber. Teatr Współczesny w Szczecinie/Łaźnia Nowa w Krakowie
2. Makbet Szekspira. Rez. Andrzej Wajda. Stary Teatr w Krakowie (koprodukcja NiNA)
3. Sztuka bez tytułu Czechowa. Reż. Agnieszka Glińska. Teatr Współczesny w Warszawie
4. Wymazywanie wg Bernharda. Reż. Krystian Lupa. Teatr Dramatyczny w Warszawie (koprodukcja NINA)

2011

1. Lalka wg Prusa. Reż. Wojciech Kościelniak. Teatr Muzyczny w Gdyni (transmisja)
2. Sprzedawcy gumek Levina. Reż. Artur Tyszkiewicz. Teatr IMKA w Warszawie. (transmisja)
3. Utwór o Matce i Ojczyźnie. Reż. Marcin Liber. Teatr Współczesny w Szczecinie (transmisja)
4. Iwona księżniczka Burgunda Gombrowicza. Reż. Atilla Keresztes. Teatr Śląski w Katowicach
5. Kamienie w kieszeniach Jones. Reż. Łukasz Witt-Michałowski. Teatr In Vitro w Lublinie
6. Zmierzch Bogów Viscontiego. Reż. Grzegorz Wiśniewski. Teatr Wybrzeże w Gdańsku
7. Białe małżeństwo Różewicza. Reż. Krystyna Meissner. Wrocławski Teatr Współczesny (transmisja)

2012

1. III Furie. Reż. Marcin Liber. Teatr Modrzejewskiej w Legnicy (transmisja)
2. Turandot. Reż. Paweł Passini. Nettheatre i Coincidentia Group Lublin/Białystok
3. Cholonek wg Janoscha. Reż. Mirosław Neinert i Robert Talarczyk. Teatr Korez w Katowicach
4. Bracia Karamazow wg Dostojewskiego. Reż. Janusz Opryński. Teatr Provisorium w Lublinie

2013

1. Idąc rakiem wg Grassa. Reż. Krzysztof Babicki. Teatr Miejski w Gdyni.
2. Ciała obce Holewińskiej. Reż. Kuba Kowalski. Teatr Wybrzeże w Gdańsku.
3. Samotność pól bawełnianych Koltesa. Reż. Radosław Rychcik. Teatr im. Żeromskiego w Kielcach
4. Saksofon wg Myśliwskiego. Rez. Izabella Cywińska (prod. Narodowy Instytut Audiowizualny)

2014

1. Piąta strona świata wg Kutza. Reż. Robert Talarczyk. Teatr Śląski w Katowicach.
2. Wiśniowy sad Czechowa. Reż. Izabella Cywińska. Teatr Nowy w Poznaniu (koprodukcja NINA)
3. Korzeniec wg Białasa. Reż. Remigiusz Brzyk. Teatr Zagłębia w Sosnowcu
4. Miłobójcy Mackiewicza. Reż. Lech Mackiewicz. Teatr Nowy w Zabrzu
5. Dziady Mickiewicza. Reż. Radosław Rychcik. Teatr Nowy w Poznaniu (transmisja)
6. Nasza klasa Słobodzianka. Reż. Ondrej Spisak. Teatr Dramatyczny (Scena na Woli) (transmisja)

2015

1. Dwoje biednych Rumunów mówiących po polsku Masłowskiej. Reż. Agnieszka Glińska. Teatr Studio w Warszawie
2. Broniewski Paczocha. Reż. Adam Orzechowski. Teatr Wybrzeże w Gdańsku (transmisja)
3. Koń, kobieta i kanarek Śpiewaka. Reż. Remigiusz Brzyk. Teatr Zagłębia w Sosnowcu (transmisja)
4. Polacy wg Gombrowicza i Wyszyńskiego. Reż. Gabriel Gietzki. Teatr Polski w Warszawie
5. Obwód głowy. Reż. Zbigniew Brzoza. Teatr Nowy w Poznaniu (transmisja)
6. Tato Pałygi. Reż. Małgorzata Bogajewska. Teatr Bagatela w Krakowie.
7. Msza za miasto Arras wg Szczypiorskiego. Reż. Janusz Gajos. Teatr Narodowy (transmisja).

2016

1. Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka. Reż. Piotr Tomaszuk. Teatr Wierszalin w Supraślu (transmisja)
2. Gdzie ty idziesz, dziewczynko. Reż. Agnieszka Glińska. Muzeum Powstania Warszawskiego
3. Mistrz i Małgorzata wg Bułhakowa. Reż. Artur Tyszkiewicz. Teatr im. Osterwy w Lublinie.

2017

1. Dzieje grzechu wg Żeromskiego. Reż. Michał Kotański. Teatr im. Żeromskiego w Kielcach.
2. Rachela wg Racheli Auerbach. Reż. Iwona Siekierzyńska. Narodowe Centrum Kultury, Fundacja Trzeci Wymiar Kultury.
3. Dziennik czeczeński Poliny Żerebcowej. Reż. Iwan Wyrypajew. Muzeum Powstania Warszawskiego, Narodowe Centrum Kultury
4. Widma Stanisława Moniuszki. Reż. Paweł Passini. Narodowe Forum Muzyki we Wrocławiu.
5. Mrok Bielińskiego. Reż. Artur Tyszkiewicz. Teatr Narodowy.
6. Do dna. Reż. Ewa Kaim. AST w Krakowie.

2018

1. Krakowiacy i górale. Reż. Barbara Wiśniewska. Opera Wrocławska.
2. Karnawał zwierząt. Chor. Anna Hop. Opera Wrocławska.
3. Ślub Gombrowicza. Reż. Anna Augustynowicz. Teatr Współczesny w Szczecinie / Teatr im. Kochanowskiego w Opolu [transmisja]
4. Via Crucis Łukaszewskiego. Reż. Tomasz Man. Opera Wrocławska. [transmisja]
5. Krawiec Niteczka wg Makuszyńskiego. Reż. Jarosław Kilian. Teatr Lalka w Warszawie [transmisja]
6. Bóg Niżyński Tomaszuka. Reż. Piotr Tomaszuk. Teatr Wierszalin w Supraślu [transmisja]
7. Wesele. Wyspiański-Malczewski-Konieczny Staniewskiego. Reż. Włodzimierz Staniewski. Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice [transmisja]
8. Wszystko o mojej matce Śpiewaka. Reż. Michał Borczuch. Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie [transmisja]
9. Zabijanie Gomułki wg Pilcha. Reż. Jacek Głomb. Teatr Modrzejewskiej w Legnicy [transmisja]
10. Matki. Reż. Paweł Passini. Teatr Żydowski w Warszawie