„Ta czaszka już się nie uśmiechnie” – powiedział wczoraj Jacek Kurski o przyszłości partii, z której został usunięty. Bardzo mnie to zdanie zaintrygowało, ponieważ zabrzmiało jak cytat. Właściwie byłem pewien, że to nie może być oryginalna wypowiedź europosła. Ale też moja ograniczona erudycja nie pozwalała od razu skojarzyć źródła tej frazy. Ruszyłem więc na jego poszukiwania. Sięgnąłem do niezawodnego zwykle tomu Skrzydlate słowa. Ale tam, ku mojemu zdziwieniu, w indeksie słów nie ma „czaszki”. Henryk Markiewicz i Andrzej Romanowski nie odnotowali żadnego cytatu ze słowem: czaszka. Dziwne, ale prawdziwe. Zacząłem snuć skojarzenia: jeśli czaszka to Hamlet. Przewertowałem scenę na cmentarzu, gdzie jak wiadomo Hamlet opowiada o błaźnie Yoricku z jego czaszką w dłoni i mówi: „I gdzie teraz twoje docinki. (…) Nic nie pozostało? Nie zakpisz z własnych wyszczerzonych zębów? Tak ci szczęka opadła? To skocz przynajmniej do gotowalni pięknej damy. Powiedz jej, że może się malować na cal grubo, a też się w końcu doczeka takiej fizjonomii. Może ją rozśmieszysz”. Tak to przetłumaczył Barańczak. Innych przekładów nie mam w domu, więc nie mogę sprawdzić. Frazę: „Ta czaszka już się nie uśmiechnie” mógłby Hamlet wypowiedzieć. Ale niepewność pozostała.

Oczywiście wrzuciłem ten cytat w google. Większość tzw. linków prowadziła do Kurskiego, ale kilka do Ludwika Dorna. Okazało się, że w ubiegłym roku w jakimś wywiadzie on też użył tego sformułowania. Dorn wydaje się większym erudytą niż Kurski, a zatem mógł wiedzieć, co cytuje. Podejrzewam zresztą, że Kurski powtórzył za Dornem to, co powiedział, ale w kontekście sensacji politycznej, jakiej był współsprawcą, cytat zabrzmiał nadzwyczaj chwytliwie i zresztą media od razu z niego skorzystały. „Ta czaszka już się nie uśmiechnie” – powiedział Jacek Kurski o szansach wyborczych PiS – taki komunikat poszedł w świat. Wyszło na to, że Kurski jest autorem zgrabnego bon motu, który będzie teraz żył swoim życiem.

Ale co z tego wszystkiego wynika? Ogólna erudycyjna słabość. Kurski pewnie nie wie, co zacytował. Dziennikarze, którzy go cytują, też chyba nie wiedzą, jakie jest źródło cytatu, bo nikt go nie wskazał, jakby uznając, że sprawa jest oczywista. Czytająca i słuchająca publiczność – zarówno polityczni sympatycy, jak i przeciwnicy Kurskiego – w większości zapewne też nie wie. Google po swojemu mylą tropy. Ja nie mam pewności. Może Dorn wie.